از اوقات مهم در ماه رمضان ، شب قدر است .

شبى كه از هزار ماه ، بهتر مى باشد. روايتى داريم مبنى بر اين كه از هزار ماه جهاد، بهتر و از سلطنت هزار ماه ، بهتر و عبادت آن ، بهتر از عبادت هزار ماه مى باشد.

در روايات اهل بيت نيز آمده است : ((فرشتگان در شب قدر فرود آمده و در زمين پخش ‍ مى شوند، بر مجالس مؤ منين گذشته ، بر آنان سلام مى كنند و براى دعاهاى آنها آمين مى گويند، تا آنگاه كه سپيده دم طلوع مى كند.))

سزاوار است كه شيعه اميرالمؤ منين (عليه السلام ) تمام سعى خود را جهت آمادگى براى اعمال اين شب به كار گيرد؛ مثلا مكان ، لباس مناسب ، عطر و صدقه اى تهيه و مضامين لطيفى را براى مناجات با پروردگار و كلمات برانگيزنده اى را در خطاب به معصومين (عليهم السلام ) انتخاب كند. همچنين ميهمانان مخصوصى را كه مناسب با اين شب مى باشند و چند فقير را براى صدقه دادن در نظر بگيرد.

سزاوار است كه شب هاى قدر را با توسل به حاميان معصوم (عليهم السلام )، سپردن عمل به آنان ، عرضه آن به خداوند با دستهاى آنان ، تضرع به درگاه آنان براى اصلاح عمل ختم نمايد براى اين كه آنان به درگاه خداوند تضرع نموده تا او اين عمل را قبول و آن را به عمل صالح تبديل نموده و آن را پرورش دهد.

تعريف تقوي:

براي تعريف تقوي و آشنايي با حقيقت آن توجه به نکات زير لازم است.

1. تقوي از ماده «وقي - يقي» به معني نگهداشت و حفظ است. در مفردات قرآن آمده «الوقايه حفظ الشيء مما يؤذيه و يضره» و قايه به معني حفظ چيزي است از آن چه كه باعث آزار او مي شود و به او زيان مي رساند(1)

2. به لحاظ اخلاقي تقوي يک صفت نهادينه شده نفساني و به تعبير علماي اخلاق يک ملکه راسخه دروني و به تعبيري امروزي يک مهارت است. ملکه و مهارت حالت دروني و رواني اي است که باعث مي شود عمل خارجي به راحتي، روان و بدون زحمت از انسان صادر گردد.

3. کاربرد اين مهارت در صراط مستقيم اطلاعت و بندگي حق تعالي آشکار مي شود و کارکرد مثبت آن در مسير قرب الهي نمود پيدا خواهد کرد. به تعبير برخي از عالمان اخلاقي اين صفت باعث مي شود که انسان تحاش کند يعني خود را از منطقه گناه به حاشيه ببرد و حفظ نمايد.(2)

4. نوعي ترس و خدا پروايي نيز در معناي تقوي لحاظ شده است و آن ترس از خروج از مسير بندگي و اطاعت حق است. انسان متقي پيوسته از اين که از مسير خدا خارج شود هراس دارد زيرا او که عاشق کمال و قرب الهي است در اين صورت خود را خسارت زده و زيان ديده خواهد يافت.

با توجه به نکات فوق الذکر اکنون قادر خواهيم بود که با حقيقت تقوي، در يک تعريف نسبتا دقيق آشنا شويم. تقوي مهارت و ملکه دروني اي است که به انسان کمک مي کند تا همواره در جاده مستقيم اطاعت و قرب الهي ثابت قدم بماند, به وظايف ديني خود عمل کند و خويش را از خطر انحراف و ترس از گمراهي برهاند.

روش تحصيل تقوا:

عوامل حصول ملکه تقوي و تحکيم آن عبارت است از:

1. تقويت باور ديني (ايمان): بر طالب تقوي و قرب الهي فرض است که باور ديني و ايمان خويش را به خداي متعال و حقانيت بعثت انبياء و دين الهي و کتاب آسماني از طريق مطالعه و تفکر در حوزه هاي معرفتي و بينش ديني تقويت نمايد. رعايت تقوا عملي است که برخاسته از ايمان انسان است و آدمي تا ايمان قوي و شناخت شفافي نسبت به حقايق هستي و اعتقادات ديني نداشته باشد ضامن اجرايي نخواهد داشت حوزه هاي معرفت ديني عبارتند از خداشناسي، خودشناسي، معادشناسي، فلسفه دين و جهان شناسي.

2. دين آشنايي: ديگر از لوازم اين راه آشنايي با حلال و حرام الهي است. بر طالب تقوي لازم است که با احکام اخلاقي و عملي دين از طريق مطالعه و تحصيل کتب اخلاقي و رساله هاي عمليه آشنا باشد و راه عملي اطاعت خداي متعال را بداند و از بايدها و نبايدهاي اين مسير اطلاع کافي داشته باشد. به خصوص شناختن گناهان و پي آمدهاي سوء دنيوي و اخروي آن، نقش و تأثير بسيار سازنده اي در حصول تقوي و تحکيم آن در انسان مؤمن دارد.

3. تمرين و ممارست: حصول هر مهارتي نياز به تمرين، ممارست، مداومت و ايستادگي دارد. براي طالب تقوي نيز لازم است که در اين مسير از هر طريقي که ممکن است به تدريج عادت هاي بد خود را ترک و آنها را تبديل به عادت هاي مثبت نمايد. تمرين عملي و عادت نمودن به ترک گناهان و انجام واجبات الهي به تدريج زمينه حصول ملکه تقوي را در نفس آدمي فراهم خواهد آورد.

4. تلاوت قرآن کريم: از مداومت در تلاوت قرآن کريم همراه با تدبر در آيات الهي و فهم هدايت هاي قرآني نبايد غفلت نمود. قرائت و تلاوت پيوسته اين کتاب مقدس همراه با فهم معاني آن به تدريج تأثير بسيار سازنده اي در تقويت و تحکيم ايمان و عمل خواهد داشت.

5. شرکت در مجالس و محافل مذهبي، همراهي مؤمنان، همنشيني با عالمان رباني، مطالعه سيره عملي رهبران معصوم(ع), امامان هدايت و اسوه هاي تقوا و همچنين مطالعه زندگي و سيره عملي عالمان وارسته, اهل تقوي و سلوک، همچنين سرگذشت گناهکاران و سرانجام منحرفان از راه خدا و تقوي همگي راه هايي هستند که به تقويت بعد معنوي انسان خواهد انجاميد.

6. شيطان شناسي: شناختن شيطان، حيله ها و وسوسه هايي که براي اهل تقوي دارد و دام هايي که در راه خدا گسترده است، ضرورتي است که نبايد از آن غافل ماند.

-----------------------------

پي نوشت ها:

1. مفردات راغب، ماده وقي، ص 881.

2. مراحل اخلاق در قرآن، جوادي آملي، ج 11، ص 206.